DZIAŁANIA PROFILAKTYCZNE PIERWSZEGO STOPNIA WZGLĘDEM

ZABURZEŃ ODŻYWIANIA WŚRÓD DZIECI I MŁODZIEŻY

Wstęp

Dzieci i młodzież, ze względu na specyficzny etap życia, w którym kształtują swoje poglądy i osobowość, są grupą szczególnie narażoną na pojawienie się niepożądanych konsekwencji zdrowotnych, psychologicznych i społecznych. Może to wywoływać zaburzenia w różnych obszarach, m.in. funkcjonowania emocjonalnego (zmienność nastrojów, nieufność w kontaktach ludzkich, nieumiejętność nawiązywania i podtrzymywania więzi), funkcjonowania poznawczego (nieadekwatne spostrzeganie własnego ciała, niestabilna samoocena, sztywne korzystanie z mechanizmów obronnych), funkcjonowania behawioralnego (nadaktywność, czynności kompulsywne, zachowania agresywne). Podłoże zaburzeń odżywiania, o których jest mowa w tekście, ma charakter wieloprzyczynowy. Wśród czynników, mających wpływ na rozwój zaburzeń, wymienia się między innymi czynniki osobowościowe, sytuacyjne, rodzinne, biologiczne oraz kulturowe, takie jak media, Internet hołdujące wizerunkowi szczupłego ciała.

W tym kontekście szczególnie ważna wydaje się dbałość o zdrowie osób w okresie dorastania, objęcie ich edukacją prozdrowotną oraz rozmaitymi formami działań profilaktycznych. Wyróżniono trzy kategorie oddziaływań prewencyjnych:

• prewencja pierwotna- polega na redukowaniu prawdopodobieństwa powstawania zaburzeń poprzez przeciwdziałanie szkodliwym warunkom, zdolnym wywołać chorobę;
• prewencja wtórna- odnosi się do grupy osób, u których już zdiagnozowano wczesne symptomy, celem jest powstrzymanie rozwoju choroby;
• prewencja trzeciego stopnia – służy zapobieganiu skutkom przebytej choroby oraz hospitalizacji, także minimalizowaniu wtórnych uszkodzeń i defektów związanych z przebytą chorobą.

W artykule zostanie omówiona profilaktyka pierwszorzędowa.

Profilaktyka I-stopnia

Wśród czynników, które wyzwalają niewłaściwe sposoby radzenia sobie z powszechnymi trudnościami życiowymi, należy wymienić: kryzys tożsamości, problemy z identyfikacją płciową, nieadekwatna i jednocześnie chwiejna samoocena, upadek dotychczasowych autorytetów oraz pozostanie pod silnym wpływem grup rówieśniczych i mody, wyolbrzymianie problemów, a wreszcie nadmierne skupianie się na własnym wizerunku, ciele, i zmianach w nim się dokonujących.

Działalność profilaktyczna będzie polegała na uczeniu kompetencji osobistych (np. skuteczne radzenie sobie ze stresem), udzielaniu specjalistycznej pomocy (np. medyczne i psychologiczne poradnictwo dla młodzieży), udzielaniu konsultacji (np. z zakresu zdrowego żywienia, bezpiecznych form aktywności fizycznej), działalności edukacyjnej (np. dotyczącej dietetyki). Ważne jest opracowanie programów edukacyjnych oraz realizowanie ich w środowiskach szczególnie podatnych na ujawnianie omawianych zaburzeń (szkoły gimnazjalne, licea, uczelnie wyższe), ale także pośród osób pozostających w bliskim kontakcie z dziećmi i młodzieżą (rodzice, opiekunowie) oraz mających znaczący udział w kształtowaniu się ich osobowości oraz modelowaniu zachowań (nauczyciele).

Jednak głównym odbiorcą zadań określonych przez profilaktykę I-stopnia są dzieci i młodzież u których nie zdiagnozowano jeszcze zaburzeń odżywiania, ani problemów związanych z niewłaściwym postrzeganiem własnego ciała.  Celem tego typu działań jest niedopuszczenie do wystąpienia owych zaburzeń, a także zmniejszenie zasięgu działania wyżej wymienionych czynników zagrażających, natomiast poprzez docieranie do opisanej grupy dzieci i młodzieży - zmniejszenie ryzyka obniżania się wieku potencjalnych osób chorych.

Ponieważ zaburzenia odżywiania można ująć w kategoriach sposobów radzenia sobie ze stresem, działania profilaktyczne powinny być ukierunkowane właśnie na ten zakres. Powinny obejmować kształtowanie realistycznych sposobów radzenia sobie ze stresem, twórczego i elastycznego myślenia, umiejętności nazywania i rozmawiania o emocjach, uczuciach, umiejętności szukania pomocy, naturalne przyjmowanie porażek oraz umiejętność czerpania z nich życiowej nauki oraz budowanie stabilnego, adekwatnego do zdolności i umiejętności obrazu Ja. Nie należy również zapomnieć o dostarczeniu podstawowych informacji na temat zasięgu zaburzeń odżywiania, przyczyn, przebiegu i konsekwencji, a także informacji dotyczących charakterystyki grupy objętej ryzykiem wystąpienia zaburzeń. Dodatkową formą może być propagowanie zdrowego trybu życia, wiedzy na temat właściwego komponowania posiłków.

                                                                                                                                             Alicja Kujawska

BIBLIOGRAFIA:

Ziółkowska B., Ekspresja syndromu gotowości anorektycznej u dziewcząt w stadium adolescencji, Poznań 2001.

Gaweł-Sikora I., Odżywianie dzieci.

Eder P i in., Czy i jak można zapobiegać zaburzeniom odżywiania wśród młodzieży, [w:] Nowiny Lekarskie, nr 76, 2007.